Slotscène

 

CineCity ligt er verlaten bij. De laatste voorstellingen zijn geweest, het café heeft vanavond de deuren vroeg gesloten, de hoge en minder hoge gasten hebben Vlissingen achter zich gelaten, het festivalkantoor is een desolate chaos van waardeloos geworden rekwisieten. Film by the Sea 2008 is voorbij. Even geen films op de vroege ochtend meer, geen beroepsmatig gebivakkeer in de bioscoop, geen popcornaroma.

De laatste dag voelt altijd wat vreemd: het slotfeest is al achter de rug, er zijn geen extra activiteiten meer en het festivalgevoel is reeds aan het wegebben, maar veel films worden nogmaals vertoond en het is vaak nog buitengewoon druk.

Vanmiddag toch nog een memorabel moment. Na afloop van As it is in heaven verbaasde hoofdrolspeler Michael Nyqvist het publiek door doodgemoedereerd de filmzaal in te lopen. Hij was op zijn beurt weer verrast en ontroerd door de bewondering die hem en de film ten deel viel.

Nyqvist kwam als zichzelf, maar de bezoekers zagen - met de film zo vers op het netvlies - alleen Daniel Dareus. Fictie en werkelijkheid botsten even op sierlijke wijze. Film is uiteindelijk illusie. Een festival als dit is een verleidelijk, leerzaam en niet zelden fascinerend bolwerk van illusies. Er zijn minder aangename plekken om tien dagen lang te vertoeven.

Award Ceremony Dinner

Starting out in the evening is het dus niet geworden, wel Entre les murs. Ook een mooie film uiteraard, maar waarom in Vlissingen nog een productie bekronen die reeds een Gouden Palm in de wacht heeft gesleept? Maar goed, dat is de vrijheid die de jury heeft. En terecht.

De prijzen van het festival werden zaterdag uitgereikt tijdens een uitgebreid diner, dat de hele avond in beslag nam. Vorig jaar gebeurde dat voor het eerst op deze manier; nu was het nog aanzienlijk groter en chiquer aangepakt. Het mag blijkbaar wat kosten, maar het geeft zo'n prijsuitreiking wel meer gewicht.

Voor voor de cineculinaire annalen: de pakweg tweehonderd genodigden kregen een menu voorgeschoteld dat bestond uit Zeeuwse garnalen met een vinaigrette van citroen en zacht gegaard Zeeuws lamsvlees omhuld met kruiden en een peren-honingcompote vooraf, een schuimige schaaldierensoep met tartaar van vleestomaat en pain de luxe tussendoor, gebakken ossenhaas met gekleurde beukenzwammetjes, roomsaus, sjalot, cognac en kervelpuree als hoofdgerecht en Californische omelet toe. Het smaakte zoals het klinkt.

Nog een paar quotes die vielen op te tekenen tijdens het diner:

Alain de Levita (producent van de De Storm, waarvan maandag de opnamen beginnen en die is vastgelegd als de openingsfilm van Film by the Sea 2009): ,,Ik moet een klein voorbehoud maken. We hópen dat de film volgend jaar rond deze tijd klaar is."

Rinus Ferdinandusse, juryvoorzitter: ,,Wie volgend jaar in de jury wil zitten, kan zich bij mij melden."

Michael Nyqvist, die net is gearriveerd in Vlissingen en de boulevard aanschouwt: ,,Wow, it's here like Cannes."

Frans Afman, bestuurslid festival, die de toelichting bij de Lifetime Achievement Award in het Engels moet voorlezen: ,,I'm worse than Philip Freriks."

Regisseur Luc Dardenne, samen met broer Jean-Pierre winnaar Lifetime Achievement Award: ,,Zonder de acteurs - hun energie, hun lichaam, hun ogen - zouden wij helemaal geen films kunnen maken."

Arta Dobroshi, actrice in Le silence de Lorna: ,,Werken met Luc en Jean-Pierre Dardenne is een geschenk."

Nogmaals Rinus Ferdinandusse: ,,I have to speak in English, because I'm a Zeeuw. And I don't like German."

En wederom Ferdinandusse: ,,The jury report is translated in English. And I don't recognize it."


De juryleden Thekla Reuten en Ben Verbong.


Arta Dobroshi en Luc Dardenne arriveren.


Michael Nyqvist.


Jo Lemaire zingt chansons van Piaf, Bécaud en anderen.


Frans Afman reikt de Lifetime Achievement Award uit aan Luc Dardenne.

Een film die zichzelf schrijft

De Film & Literatuur Award is gewonnen door Entre les murs. Hier het juryrapport:

Zo werden, als gewoonlijk, de tien films aangekondigd, die deze jury deze week heeft moeten zien. Film en literatuur, een thema dat Film by the Sea zo bijzonder en zo uniek maakt. Al hoewel deze jury daarbij de aantekening wil maken dat de films allemaal zo vol waren met dramatische en actuele spanning, trouwens ook veel herinneringen aan de 2e wereldoorlog, dat er af en toe naar humor werd gesnakt. Maar het bijzondere van deze week was dat de jury het niet moeilijk heeft gehad. Tussen die films was er één die ons allemaal zéér aansprak! Een film die zich met een eigen dynamiek aan ons opdrong. Een film die met ijzeren consequentie gemaakt is. Snel gemonteerde camerabewegingen met op de juiste momenten toch weer rustpunten.

Ik spreek nu – want een goed juryrapport is kort – over de film van Laurent Cantet: Entre les murs. Een speelfilm die qua stijl een documentaire lijkt, maar dat niet is. Een film over een wel zéér eigentijds onderwerp: respect.

Een film die de vraag stelt in hoeverre je – als volk – je eigen (Franse, Nederlandse, West-Europese of Zweedse) waarden en opvattingen mag opdringen aan kinderen, jonge mensen, nieuwe mensen dus, met een andere culturele achtergrond.

De film speelt tussen de muren van een school. De hoofdrol is voor een leraar die op ieder moment, dat is ieder moment dat de camera draait, zeer snel moet beslissen hoe hij op zijn leerlingen moet reageren. Dat maakt de film adembenemend. De leraar wéét – en de filmkijker ook – dat een verkeerde reactie tot ellende leidt. Eén verkeerde opmerking en de leraar hangt.

De film Entre les murs heeft – de jury wéét en beseft dat – ook elders al grote indruk gemaakt. Juist daarom hebben wij over deze keus langdurig gediscussieerd – al bleek Gerbrand Bakker af en toe boven heel stil. Maar toch kwamen wij unaniem tot de overtuiging dat dit de winnaar moest zijn. Een film met een zeer radicale stijl. Een film die de strijd daar, tussen die muren, consequent laat zien. Een film die het publiek niet wil behagen. Een film die, de jury zegt dat met nadruk, bewust schuurt.

Er is deze week in Vlissingen een aantal maal met nadruk gemeld dat het festival zich zou kunnen onderscheiden door meer aandacht te geven aan de literatuur. Daar is de jury het mee eens. Van Entre les murs zouden wij het boek graag lezen. Omdat het een film heeft opgeleverd die zichzelf schrijft.

Onze taak was – als altijd – het aanwijzen van één winnende film. Daarom laten wij – met spijt – de andere films ongenoemd. Want het weer was prachtig, en de zee lokte, maar toch zaten wij met het grootste plezier in zaal zeven.

De boosheid van Dardenne

De Waalse regisseur Luc Dardenne, die vanavond de Lifetime Achievement Award van het festival, wilde vanmiddag best praten met journalisten, maar stelde één duidelijke voorwaarde: zij moesten wel zijn nieuwe film, Le silence de Lorna, hebben gezien. Een terechte eis eigenlijk, want anders wordt het wel erg vrijblijvend.

De Dardennes - zijn broer Jean-Pierre is elders - lijken de eenvoud zelve. Het past bij hun films, die de zelfkant van de samenleving tonen. De twee zijn opgegroeid in de armere wijken van Wallonië, maar niet in beroerde omstandigheden. ,,Onze ouders waren niet arm", zei Luc Dardenne. ,,Onze vader werkte voor een organisatie die zwakkeren hielp. Ons huis stond altijd open voor mensen die in nood waren. Daar hebben we veel van meegekregen. Dat speelt zeker mee in het besluit om deze films te maken."

Ondanks twee Gouden Palmen zegt Dardenne, uiteraard, vereerd te zijn met de prijs van Film by the Sea. ,,Maar je moet wel oppassen dat je niet gaat teren op je glorie. We moeten oplettend blijven, kwaad blijven. We vinden dat we een zekere boosheid in ons moeten hebben om iets te kunnen vertellen, zelfs als we een komedie zouden willen maken."

Ook Arta Dobroshi, de hoofdrolspeelster én de grote ontdekking van Le silence de Lorna, is aanwezig op het festival. Een mooie, gedreven vrouw. ,,Acteren is mijn passie", zei ze. ,,Deze rol vond ik heel mooi, omdat de film zo echt en vanuit het hart is. Zo oprecht." Mooi is hoe ze haar nieuwe sterrenstatus relativeerde. ,,Een film maken is teamwerk, waarbij ieders bijdrage belangrijk is. De acteur is niet belangrijker dan bijvoorbeeld de lichtman."


Arta Dobroshi en Luc Dardenne in Vlissingen. In het midden filmmaker Karim Traidia, die als tolk voor Dardenne fungeert.

Laatste fase

De banieren raken al wat verbleekt. Film by the Sea gaat haar laatste fase in en dat leidt bij sommige cinefielen tot lichtelijke paniek. Want de tijd dringt om nog even die ene favoriete film te zien, of die waarover zoveel goede verhalen vallen te beluisteren, of die waarvan nog maar de vraag is of die ooit nog in de Nederlandse bioscoop is terug te zien. Het is zaak nu snel te handelen. En maar hopen die de voorstelling niet is uitverkocht.

Ondertussen wemelt het inmiddels van de schrijver en regisseurs die betrokken zijn bij de competitiefilms. Vanavond onthult de jury haar oordeel. Starting out in the evening lijkt dé kandidaat, maar ook andere titels doen de ronde, zoals Blindness en Entre les murs. En voorzitter Rinus Ferdinandusse, altijd sterk in het afgeven van ontregelende signalen, laat geen mogelijkheid onbenut om te wijzen op de kwaliteiten van Love comes lately. Afijn, we gaan het zien.

Meesterwerk

Er zijn mensen die hem, al dan iet gekscherend, de échte ster van het festival noemen: fotograaf Lex de Meester, bij Film by the Sea actief voor zowel de PZC als voor de organisatie zelf, dagkrant The Trailer en een reeks incidentele opdrachtgevers. Geen prominente bezoeker ontsnapt aan zijn camera en binnen de kortste keren kent elke hoge gast hem.

Zijn inspanningen leveren veel mooie plaatjes op. En het aardige is: hij blijft er heel gewoon onder. ,,Kijk, weer een echte De Meester", zegt hij vaak, of het nu een alledaags kiekje is of iets wat neigt naar een meesterwerk.

De afgelopen weken zijn tropenweken voor hem geweest. Eerst het Nazomerfestival, nu tien dagen lang het filmfestival. Lange dagen, korte nachten. Vanaf maandag wacht hem weer het 'gewone' werk, zoals zestigjarige huwelijken. ,,Maar dat is óók heel leuk", zegt hij dan. Lex is niet alleen een ster, hij máákt ze ook.

En de winnaar is...

Natuurlijk, de wegen van de jury zijn vaak ondoorgrondelijk, maar het blijft altijd aardig om te voorspellen wie dit jaar met de Film & Literatuur Award naar huis gaat, ook al heb ik twee van de tien kandidaten (Un secret en Eden) - nog - niet kunnen zien.

Enkele films springen er, wat mij betreft, tot nu toe uit, waaronder Entre les murs, Blindness en When did you last see your father. Maar het zijn te voor de hand liggende keuzes, de laatste twee ook te grote producties met bekende sterren, terwijl de Vlissingse jury juist vaak een duidelijke voorkeur blijkt te hebben voor kleinere films, die wel wat steun kunnen gebruiken.

Na de voorstelling van vanochtend is mijn kandidaat wel duidelijk: Starting out in the evening van Andrew Wagner, naar het gelijknamige boek van Brian Morton, die vandaag ook naar Vlissingen komt. Het verhaal gaat over een schrijver op leeftijd die zijn waarschijnlijk laatste boek probeert te voltooien; tegelijkertijd wordt hij afgeleid door studente Heather, die een proefschrift over zijn werk wil maken.

Hier de trailer:



Het is een indrukwekkende film over schrijven op het scherp van de snede, maar vooral ook over leven, over de wezenlijke keuzes die mensen moeten maken. De schrijver wordt prachtig ingehouden gespeeld door Frank Langella, maar ook de rol van Lauren Ambrose als Heather mag er zijn.

Morgenavond weten we tot welk oordeel de jury is gekomen.

De moeder van...

Je zou maar een dochter hebben van pas 23 jaar en toch overal en altijd worden aangekondigd als 'de moeder van...'.

De Britse toneel- en scriptschrijver Sharman Macdonald, te gast in Vlissingen, lijkt er echter weinig moeite mee te hebben. Wat wil je ook, als je dochter Keira Knightley heet en een van de voornaamste actrices is van dit moment.

Knightley is er niet, maar haar moeder doet graag Film by the Sea aan, vier dagen lang. Een ontwapenende en bevlogen vrouw, met een moeilijk in te dammen enthousiasme en woordenstroom, zo bleek vanmiddag tijdens een interview voor de krant en vanavond bij de première van The edge of love, de Dylan Thomas-film waarvoor Macdonald het script schreef en waarin Keira Knightley een van de hoofdrollen speelt.

Ze benadrukte onder meer de rol die dochterlief speelde bij de totstandkoming - en vooral de financiering - van de film. ,,Zonder Keira was er helemaal geen film geweest." Verder verklapte dat ze alweer een nieuw project onder handen heeft. Deze keer over (oorlogs)journaliste Martha Gellhorn, die een aantal jaren getrouwd was met Ernest Hemingway. Een bijzondere vrouw, die Gellhorn. En Macdonald.

Ziende blind

Eindelijk zijn er twee juryleden die zich openlijk keren tegen de tegenstrijdige opzet van de competitie van Film by the Sea. Daarvoor komen alleen boekverfilmingen in aanmerking, maar vervolgens is al jarenlang de afspraak dat de films puur als film worden beoordeeld en het boek dus volledig buiten beschouwing blijft. Tsja, wat is dan de meerwaarde van het literaire gedeelte, zo vraagt menigeen zich al jarenlang af. Gerbrand Bakker en Thekla Reuten komen, zo hebben zij aangekondigd, later deze week met een voorstel voor een gewijzigde opzet.

Vanochtend werd voor het eerst Blindness gedraaid, een van de tien competitiefilms. Weer zo een die je bijna niet los van het boek (De stad der blinden van José Saramago) kúnt zien. Een geweldig boek en dat leidt vrijwel altijd tot teleurstellingen bij de verfilming. In dit geval gelukkig niet. Fernando Meirelles heeft er een zeer waardige versie van gemaakt, met Julianne Moore in de hoofdrol. De beklemming in het boek voel je ook in de bioscoop.

Hier de trailer:



Al kijkende dacht ik aan parallellen tussen zien/blind en film/literatuur. Lezen is kijken zonder zien en daarmee een voortdurend beroep op de verbeelding. Er zijn net zoveel virtuele filmversies als er lezers zijn, een veelheid aan beelden en interpretaties. Een verfilming laat de blinde weer zien, maar legt tegelijkertijd dwingend één beeld op, dat lang niet altijd aansluit bij ieders verbeelding. En daar beginnen de discussies.

'Oh, Thijs is so hot'

Naarmate Film by the Sea vordert, neemt de opwinding toe. Steeds meer acteurs en regisseurs melden zich in Vlissingen. Vandaag lopen zelfs twee internationaal aansprekende namen rond in CineCity: acteur/regisseur Stanley Tucci en actrice Patricia Clarkson.

Aardige mensen, die grote namen uit de filmwereld, zo blijkt elk jaar weer. Hun gevolg loopt doorgaans over van nervositeit, maar zelf zijn ze altijd zeer ontspannen en staan je uitvoerig te woord. Zoals twee jaar geleden, toen de mensen rondom regisseur Jonathan Demme (Silence of the lambs) journalisten vooral op het hart drukten het kort te houden. Demme had daar echter geen boodschap aan en vond het gesprek blijkbaar onderhoudend genoeg om nog even voort te zetten.

Tucci en Clarkson hielden wel vast aan de afgesproken tijden (maximaal 10 - tien! - minuten per interview), maar stelden zich beiden beminnelijk op. Clarkson bijvoorbeeld bejubelde Vlissingen en het festival ('hier staan film en filmmakers écht centraal'), verbaasde zich over het grote aantal honden in Nederland ('het is hier een paradijs voor honden'), vond het hier wel erg koud, maar warmde zich met de gedachte aan Thijs Römer, die ook meespeelt in Blind Date, de film die vanavond in première gaat. ,,Oh he's so hot. En hij kust echt geweldig."